AI Media Lab: vooroplopen om kansen te pakken en publieke waarden te garanderen

Op 22 maart 2022 opende het AI Media Lab in Utrecht. Stefan Leijnen is lector van het lectoraat Artificial Intelligence bij de Hogeschool Utrecht en een van de gezichten achter het AI Media Lab. Hij vertelt over het belang van het lab, kansen van AI voor de media en waarom het belangrijk is om als regio nu te investeren in AI in de media.

“Het AI Media Lab is een samenwerking tussen de Universiteit Utrecht, de Hogeschool Utrecht en Media Perspectives. We hebben de handen ineengeslagen, omdat we zien dat media een ontzettend belangrijke sector is voor Midden-Nederland. Er zijn veel mediabedrijven en dienstverlenende bedrijven actief in de regio. Het is ook een sector die een bredere impact buiten de regio heeft. Daarbij zien we ook dat er hele interessante kansen en uitdagingen liggen als het gaat om het gebruik van AI in de media. Genoeg redenen dus om samen te werken!”

Onderzoeks- en innovatieagenda

“We werken samen aan kennis, innovatie en business. Bedrijven kunnen naar het AI Media Lab komen met vragen. In de praktijk zie je dat het twee kanten op werkt: bedrijven komen zelf met vragen uit de praktijk, maar we initiëren ook onderzoek gedreven door wetenschappelijke nieuwsgierigheid. We hebben een goed netwerk en hebben dus een beeld bij wat er speelt en welke vragen er zijn. Samen met mediapartijen komen we zo tot een krachtige onderzoeks- en innovatieagenda.”

Aan de slag met de praktijk

“Met die vragen gaan we aan de slag. Het lab is daar een ideale omgeving voor. We doen onderzoek, samen met professionals en studenten. Dat zorgt ervoor dat we elkaar stimuleren, enthousiasmeren en inspireren. Omdat we komen met oplossingen voor de problemen en uitdagingen waar de mediasector daadwerkelijk voor staat, zijn we met de mediasector van de toekomst bezig.”

Studenten en professionals leren samen

“Bedrijven worden na het stellen van de vraag en het vertrekken van de data ook betrokken bij het onderzoeksproces. Bijvoorbeeld doordat studenten die onderzoek doen naar een bepaald onderwerp ook meelopen bij een bedrijf. Maar ook professionals uit de mediabedrijven kunnen getraind worden bij de betrokken kennisinstellingen.”

“Als de bedrijven in consortia met ons samenwerken, investeren ze in tijd en geld. Maar dat is niet voor iedereen even veel, ook omdat het niet voor elk bedrijf mogelijk is om jaren te investeren in onderzoek. Bijvoorbeeld voor het project DRAMA – Designing Responsible AI Media Applications- is het consortium opgebouwd uit drie hogescholen (HR, HU, HvA), vier mediaorganisaties (NPO, VPRO, Beeld en Geluid, RTL) en een netwerkorganisatie (Media Perspectives). Daarmee doen we het echt samen. Een aantal andere bedrijven kijken en doen mee, op momenten dat het relevant is. De grenzen tussen toegepast en fundamenteel onderzoek vervagen bij ons wat.”

Wat is AI?

“AI is al jaren in opkomst. De Google zoekmachine noemde we in de jaren negentig ook AI. En wat we nu AI noemen, vinden we over een aantal jaren waarschijnlijk ook geen AI meer. Dat maakt het spannend, het is constant in ontwikkeling. Wat we over tien jaar met AI kunnen, daar kunnen we ons nu eigenlijk amper iets bij voorstellen. Juist daarom is het van belang er nu al in te investeren. Het is een ontwikkeling waar je constant bij moet blijven: als je eenmaal achterloopt, is het lastig die achterstand nog in te halen.”

Creatieve AI

“Contentcreatie met deep learning vind ik heel interessant en dan vooral: in hoeverre is AI geschikt om creatief te zijn? We weten nog lang niet wat er allemaal mogelijk is met nieuwe technieken. Nu raadt bol.com je een boek aan op basis van vorige boeken die je kocht. Maar wat nou als bol.com zegt: we gaan een boek speciaal voor jou schrijven, op basis van jouw profiel? De mogelijkheden zijn eindeloos. Dat is nog wel lastig. Semantische data, zoals taal zijn nog moeilijk te modelleren. Maar ook op dat vlak gaat veel gebeuren, denk ik!”

AI verandert contentproductie volledig

“De opkomst van AI heeft een grote impact op de mediasector. Deep learning kan omgaan met hele grote datasets. Als je denkt aan media, beeld, spraak, audio, video dan gaat daar veel data in om. Er ontstaan juist op dit gebied allerlei nieuwe digitale oplossingen, producten en diensten. Contentproductie verandert volledig als je de kracht AI ten volle gaat benutten.  Onlangs is bijvoorbeeld DALLE-2 gelanceerd. Deze tool van OpenAI biedt text-to-image functionaliteit: op basis van teksten worden realistische beelden gecreëerd. Zoiets kan contentproductie in de media natuurlijk volledig op zijn kop zetten, en ook het waarheidsgehalte dat we toekennen aan beeld- en geluidsfragmenten. On demand kun je foto’s en video’s laten maken, ook van dingen die nooit gebeurd zijn.”

Verantwoord toepassen van AI

“Dat levert natuurlijk grote vragen op als het gaat om betrouwbaarheid en het vertrouwen dat we hebben in AI. Dat zijn vragen waarmee we in het lab uit de voeten kunnen. En het verandert de manier waarop we de interactie en machine vormgeven. Ook daar doen we onderzoek naar. Een paar onderzoeken en projecten zijn al gestart. Denk aan: hoe kan AI de journalist helpen? Hoe open je de black box, hoe kunnen journalisten vrij van bias informatie verzamelen? Hoe kun je nepnieuws filteren? Niet alleen technologische vraagstukken, maar ook uitdagingen die gaan om verantwoorde inzet van AI doen we onderzoek naar. Transparantie van algoritmen en kunnen uitleggen wat AI doet is belangrijk. Niet alleen ethisch, maar ook juridisch. Er is momenteel in Brussel een AI Act in de maak, een pakket aan wetten die AI gaan reguleren. Als je nu al goed nadenkt over hoe je daarmee omgaat, hoef je niet achteraf systemen aan te passen of uit te zetten.”

Vooroplopen om publieke waarden te garanderen

“De regio Midden-Nederland kan vooroplopen in deze ontwikkelingen. Als je innoveert en technologie ontwikkelt, bepaal je ook mede welke waarden worden meegenomen. Als we in Nederland en Europa voorop blijven lopen in de ontwikkeling van technologie dan kunnen we er ook voor zorgen dat de systemen waar we over vijf á tien jaar mee werken systemen zijn die geen bedreiging voor bijvoorbeeld de autonomie en democratie zijn, maar dit soort waarden juist ondersteunen.”

Mediabedrijven met vragen of behoefte aan AI innovatie: meld je!

“We hebben een netwerk, maar dat willen we graag verder laten groeien. Dus bedrijven die interesse hebben in AI en media-vraagstukken of die behoefte hebben aan onderzoek en innovatie: meld je! En wil je meedoen in oplossen van grote vraagstukken in onderzoeksprojecten, samen met je mediaprofessionals onderzoek gaan doen? Dat is helemaal fantastisch! “

Blijf op de hoogte!

Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws rondom de AI Hub Midden Nederland? Kijk dan op de LinkedIn pagina van de ROM Utrecht Region. Heb je vragen of ideeën over de AI Hub Midden Nederland? Je kunt ons bereiken via aihub@romutrechtregion.nl.